Οι φωτοδερματοπάθειες είναι παθήσεις του δέρματος οι οποίες προκαλούνται ή επιδεινώνονται από την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία.
Περιλαμβάνουν τις ιδιοπαθείς φωτοδερματοπάθειες, τις φωτοτοξικές και φωτοαλλεργικές αντιδράσεις, την ομάδα των σπάνιων γενετικών νοσημάτων με φωτοευαισθησία (Μελαγχρωματική ξηροδερμία, Σύνδρομο Cockayne , Τριχοθειοδυστροφία, κα) καθώς και τις φωτο-επιδεινούμενες δερματοπάθειες (Ερυθηματώδης λύκος, Δερματομυοσίτιδα, Ατοπική δερματίτιδα, Σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, Πολύμορφο ερύθημα, Απλός έρπης, κα).
Οι φωτοτοξικές αντιδράσεις είναι πολύ συχνότερες από τις φωτοαλλεργίες. Προκαλούνται από την επιβλαβή δράση τοπικών ή συστηματικών χημικών παραγόντων στο δέρμα μετά από ενεργοποίησή τους από την υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου. Στην κατηγορία αυτή κατατάσσονται δερματίτιδες από επαφή με διάφορα φυτά όπως πχ σέλερη, λεμόνι,καρότα, σύκα (φωτο-φυτο-δερματίτιδες), φωτοτοξικές αντιδράσεις σε συστηματικά φάρμακα όπως πχ ορισμένα αντιβιοτικά – τετρακυκλίνες, φλουοροκινολόνες, καθώς και μία σειρά μεταβολικών νοσημάτων που ονομάζονται πορφυρίες.
Οι ιδιοπαθείς φωτοδερματοπάθειες περικλείουν διάφορα νοσήματα στα οποία εκλύεται μία επίμονη ανοσολογική αντίδραση στο δέρμα μετά από την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας. Οι παθήσεις αυτές περιλαμβάνουν: το πολύμορφο εκ φωτός εξάνθημα, την ευλογιοειδής ιδρώα, την ηλιακή κνίδωση, την ακτινική κνήφη και τη χρόνια ακτινική δερματίτιδα.
Η συχνότερη ιδιοπαθής φωτοδερματοπάθεια είναι το πολύμορφο εκ φωτός εξάνθημα, γνωστό και ως ‘‘αλλεργία στον ήλιο‘‘. Εκδηλώνεται συνήθως με κνησμώδες εξάνθημα που προσβάλλει συμμετρικά τις περιοχές του δέρματος που εκτίθενται στον ήλιο και εμφανίζεται κατά κανόνα την άνοιξη ή στις αρχές καλοκαιριού. Συνήθως υποχωρεί τους χειμερινούς μήνες. Προσβάλλει συνήθως νεαρούς ενήλικες και είναι συχνότερο στις γυναίκες. Διαγράφει χρόνια πορεία με εποχιακές εξάρσεις και υφέσεις. Χαρακτηρίζεται από ανάπτυξη αντοχής του δέρματος στον ήλιο, με την συνεχιζόμενη έκθεση (hardening). Στη 10ετία, οι περισσότεροι πάσχοντες διαπιστώνουν μία σχετική βελτίωση των συμπτωμάτων, αλλά μόνο ο ένας στους 10 αναφέρει πλήρη ύφεση του προβλήματος.
Η θεραπεία στηρίζεται κυρίως στην πρόληψη των εξάρσεων και στην αντιμετώπιση του εξανθήματος όταν αυτό εμφανίζεται. Προληπτικά, συστήνεται η λήψη μέτρων ηλιοπροστασίας με αποφυγή της άμεσης έκθεσης στον ήλιο, κατάλληλα προστατευτικά ενδύματα και χρήση αντηλιακών ευρέος φάσματος με υψηλό δείκτη προστασίας. Επίσης, η σταδιακά αυξανόμενη έκθεση στον ήλιο στην αρχή της άνοιξης ευνοεί την ανάπτυξη ανοχής. Εναλλακτικά, στις ανθεκτικές περιπτώσεις εφαρμόζεται η θεραπεία φωτο-απευαισθητοποίησης που αποτελείται από μία σειρά συνεδριών φωτοθεραπείας UVB, NB-UVB και σπανιότερα PUVA, οι οποίες πραγματοποιούνται σε ειδικά Φωτοβιολογικά κέντρα, πριν το καλοκαίρι.
Οι εξάρσεις αντιμετωπίζονται συνήθως με τοπικά η συστηματικά κορτικοστεροειδή φάρμακα.
Συστηματική αγωγή με ανοσοκατασταλτικά συστήνεται μόνο σε πολύ επίμονες και ανθεκτικές περιπτώσεις.